Ahmet Yaşar Ocak – Yunus Emre

Her toplum, üzerinde yaşadığı coğrafyada özgün ve yerel kültürel değerler yaratır. Toplumlar yerel özgünlüklerini koruyarak, diğer toplumlarla iletişim kurar. Bu iletişim içerisinde onlarla birlikte yaşamayı sağlayacak evrensel birtakım ortak özellikler oluşturur. Bu özellikler, tarih içinde yaşanan ya birtakım -iyi veya kötü deneyimler, ya da bazı özel olaylar veya kişilerce oluşturulur. Kimi zaman da, önceden planlanarak ve istenilerek, tasarlanarak meydana getirildiği gibi, çoğunlukla da belli tarihsel koşulların sonucu olarak kendiliğinden oluşur.

İşte bu özel kişilerden biri de Yunus Emre'dir. O, tam da 13- 14. yüzyıl Anadolu'sunda Türkleşme ve İslamlaşma sürecinin bütün hızıyla devam ettiği, aynı zamanda, bir yandan Moğol İstilası'nın olumsuz etkilerinin henüz silinmediği, diğer yandan yeni ortaya çıkan Türkmen beyliklerinin birbirleriyle nüfuz mücadelesi içine girdikleri sıkıntılı bir dönemin insanıdır. Böyle sıkıntılı bir ortamda yaşamış olmasına karşın, Yunus Emre, felsefi bir iyimserliği, insanilik ve hoşgörü gibi zaman üstü değerleri şiirleriyle edebileştirerek kalıcılaştırmayı bitmiştir.

Bu oluşum döneminin içinde onun iki önemli işlevi yerine getirdiği dikkati çeker. Bir yandan tasavvufi kimliğiyle halka, yaşanan inişli çıkışlı siyasal ve toplumsal ortamda bir rahatlama, bir nefes alma, insan olduğunu hatırlama fırsatı sunmuş; diğer yandan tıpkı çağdaşı Aşık Paşa gibi, yeni bir siyasal ve felsefi-yazınsal dil olarak oluşan Türkçenin gelişmesine kalıcı katkılarda bulunmuştur. Anlam bakımından fevkalade derinlikli, kolay ve rahat, ama selıl-i mümteni denilen taklidi zor bir üslupla anlattığı güçlü "Tanrı ve insan sevgisi" ni vurgulayan sade Türkçe harikası şiirleriyle tasavvuf edebiyatı tarihinde yepyeni bir yol açmıştır. Zamanında ve daha sonra onu taklit yollu, hatta onun adını kullanan bir dizi sufi şair yetişmesine rağmen, hiç biri onun düzeyine erişememiştir.

Bu kitap, onun bir sufi şair olarak, hayatını, temsil ettiği tasavvufun evrensel insani iletisini, edebi sanatını ve Türkçenin gelişmesine yaptığı katkıları anlatmaya çalışan yazılardan oluşmaktadır. Bu yazıların gündeme getirdiği bakış açıları, yorumlar ve soruların ileride Yunus Emre'yi daha iyi anlamaya katkıda bulunmasını diler, kitaba emeği geçenlere içten teşekkür ederim.