Etiket: İş Bankası Kültür Yayınları

“Geçiş Dönemi” Türkiyesi (1981-1984 Yılları) / Bütün Eserleri-10

Gazete yazılarının özelliği yaşanılan günü en yalın, en doğrudan yansıtmasıdır. Gazete sütunlarında bir günlük ömrü olan düşünceler ve gözlemler, o günün belgesidir bir bakıma. Çoğu kısacık sürelerde kaleme alınmış bu yazıların tek ayrıcalığı, sanırım bu belgesel nitelikleridir.

Yüzlerce günlük yazısının küçük bir bölümünde böyle bir belgeselliği sezmek ve onların kalıcı bir değer taşıdığını varsaymak, bir yazarın mazur görülebilecek iddiasıdır. Bu kitabımız, böyle bir iddianın ürünüdür.1981-84 yılları, Türkiye’nin toplumsal tarihinde bir “geçiş dönemi”dir. Bir tarih sayfası çevrilmiş, bir başkası, önce yeni anayasasıyla, sonra yeni partileri ve seçimiyle açılmıştır.

Geçiş dönemi, Türkiye’nin geleceğini büyük ölçüde etkileyecek izler bırakarak, bir noktadan sonra tarih olmuştur. Bu geçiş döneminin, “arabesk kültüründen” ekonomisine, siyasetine, “sol”una kadar tüm özelliklerini yansıtan bu yazılarımızın tümü, yaşanan günün içinde kaleme alınmıştır. Seçilen yazıların bir dönemi belgelerken, geleceğe dönük bazı ipuçlarını da getirdiğini sanıyoruz. Gelecek adına yararlanılabilecek gözlemleri, düşünceleri, belgeleri içeren yazılardan bu kitap oluşuyor; yaşanmış bir “tecrübeyi,” değerlendirilmek ve kullanılmak üzere geleceğe aktarmayı amaçlıyor.

Türkiye’de sol, yıllardır verdiği mücadelenin, 12 Eylül darbesini gerçekleştiren irade tarafından zorla yıkıldığını veya bastırıldığını görmüştür. Günün olaylarını gözlemleyen bir gazeteci ve ileriye yönelik dersler çıkartan bir düşünür olarak İsmail Cem, bu kitabında, darbe sonrasında oluşturulmaya çalışılan yeni Türkiye’yi tanımaya yönelik yazılarına yer vermiştir.

“Farklı bir açıdan bakarsak, ‘sol’, kendi yapısı bakımından zaten sürekli ve sonsuz bir arayıştır.
Son çözümlemede, ayrıcalıkların ayrıcalık olmaktan çıkarılmasıdır. Fırsatların, kültür ve eğitimin, zenginliklerin, mümkün olan en geniş kitleye ulaştırılmasıdır. Sürekli ve sonsuz bir adalet arayışıdır. Sürekli bir yenileşmedir.

Türkiye’mizde sorun, bu arayışın, solu geliştirmek için değil, solun ‘sol olabilmesi için’ hâlâ sürmekte olmasıdır. Solun ‘kimlik arayışı’ düzeyinde, solun ‘temel ilkeleri ve doğrultusu düzeyinde hâlâ sürmesidir. Sorun ve sıkıntı buradadır.

Soldaki arayışın bu başlamda hâlâ sürmekte olması, bu giriş bölümünde sıraladığımız eksiklerden ve onların benzerlerinden kaynaklanmışsa, o zaman, yapılması gereken nedir? ‘Arayışın’, bu temel eksikleri gidermeye yönelmesi. Bu kitabın var olur gerekçesi budur. ‘Soldaki arayış’a bir katkı getirmek.

Solun haklılığına ve güzelliğine Türkiye’nin solu da layık olmalıdır...

Sosyal Demokrasi ya da Demokratik Sosyalizm Nedir, Ne Değildir / Bütün Eserleri-4

Türkiye’nin en sevilen siyasetçilerinden İsmail Cem, aynı zamanda sol siyaset konusunda ses getiren kitaplar kaleme almış bir düşünürdü. 1984 yılında yazdığı elinizdeki kitapta, sol siyasetin teori ve pratiğindeki birikimlerini okuruyla paylaşıyor.

Sosyal demokrasinin ideolojik kaynaklarına dönerek Kautsky ile Bernstein’in kimi düşüncelerini vurgulamakla işe başlayan Cem, demokratik sosyalizm olarak da nitelediği sosyal demokrasinin, kimi temel tercihleriyle sosyalist-komünist hareketlerden ayrıldığını belirtiyor. Sosyal demokrasinin şiddeti reddeden mücadele biçimleriyle çoğulcu ve eşitlikçi bir ortam oluşturmak için yola koyulduğunu söyleyerek sosyal demokrat modeli ortaya koyuyor. Cem’e göre değişen dünyada iş daha zorlaşmış olsa da toplumların sanayileşme ve özgürlük doğrultusundaki kaçınılmaz gelişmeleri, bir noktadan sonra ancak sosyal demokrasinin cevaplayabileceği ihtiyaçlar yaratacaktır. Dolayısıyla sosyal demokrasi, geleceğin sistemidir.

İsmail Cem, kitabının son bölümünde Türkiye’de sosyal demokrasinin mümkün olup olmadığını tartışıyor. Türkiye’nin içinde bulunduğu ortamı ve siyasi hareketleri değerlendirerek soysal demokrasinin Türkiye’de sadece bir olasılık değil, bir ihtiyaç olduğu sonucuna varıyor:

“Adaletli paylaşım şöyle dursun, var olan yapıların ‘üretim’ ve ‘yatırım’ görevini bile üstlenemediği bir ortamda, ‘sanayileşme, demokrasi, eşitlik’ ihtiyacındaki bir toplumun çözümü, sosyal demokrasidir.

…

Bizim görebildiğimiz, sosyal demokrasinin, – bu kitapta incelenen örneklerdeki gibi- sosyal demokrat ideolojiye, kimliğe, yapılanmaya sahip bir parti tarafından gerçekleştirilebilir olduğudur.”

Neden 12 Mart yaşandı Türkiye'de, neden bunca acı çekildi, insan öldürüldü, üç genç asıldı, işkence yapıldı, cezaevleri dolduruldu? Neden sosyalist parti kapatıldı, işçi sınıfı sessizliğe mahkûm edildi, kitaplar toplattırıldı, kitaplar yakıldı, neden Anayasa ve kanunlar değiştirildi? Neden Türkiye'nin dış siyaset alanındaki uyanışı ve yeni arayışları engellendi, neden bürokrasi siyasal iktidara el koydu, neden onların işini kolaylaştıran resmi kışkırtmalar düzenlendi ve neden Türkiye'nin toplumsal gelişimi iki buçuk yıl donduruldu?

Yani, neden 12 Mart gerçekleştirildi?