Etiket: Immanuel Kant

Bir Bilim olarak Ortaya Çıkabilecek Her Glecek Metafizik İçin Prolegomena Kant'ın Arı Usun Eleştirisi'nin yayımından iki yıl sonra, 1783'te yayımladığı çalışmasıdır. Kant Prolegomena'yı gerçekte anlama güçlükleri kapsadığını düşündüğü Eleştiri'nin bir özeti olarak tasarlamıştı. Başlığın anlattığı gibi, Kant Prolegomena'da Metafiziğin bir bilim olarak geliştirilebilmesi için yeni bir temel aradı ve bunu Prolegomena'nın başlıca problemi olarak a priori sentetik bilginin nasıl olanaklı olduğunu göstermeye çalışarak yaptı. Ve gösteremedi. Bir yandan Metafiziğin kaçınılmaz olduğunu düşünürken, öte yandan Usun sınırlarının çizilmesi ve onun Fiziğin ya da deneyimin ötesine geçmesine izin verilmemesi gerektiğinde diretti: Deneyimin güvenilir duyusal toprağını aşan Us kaçınılmaz olarak çelişkilere düşüyordu. Çelişki anlak için dayanılmazdır, ve yadsınmalıdır. Diyalektik Kant'ın bakış açısı için yalnızca bir yanılsama mantığı olduğu için, daha iyisi, çelişki gibi birşey hiç olmamalıdır. Özdeşlik daha iyidir, çünkü A = A der ve değişimi, oluşumu, gelişimi vb. olanaksızlaştıran bir tutuculuğu salık verir. Kant, hiç kuşkusuz Leibniz'i izleyerek, özdeşlik ilkesinin analitik yargıların karakterini belirlediğini kabul eder, çünkü analitik yargılar öznenin yüklemde kapsanması anlamında yalnızca özdeşlik ilkesine altgüdümlüdür ve yanlış ya da çelişkili olmaları olanaksızdır. Böylece bilgi tek-yanlı bir önerme problemine, ve gerçeklik bir doğruluk sorununa indirgenirken, pozitivist-analitik felsefe Kant'ın felsefesinin hiç olmazsa bir bölümünde duygudaş bir ton bulur. Ama Kant analitiğin kendinde sentetik de olduğunu, ya da sentetiği vazgeçilmez öncülü olarak olmak zorunda olduğunu gözden kaçırarak a priori sentetik yargılar dediği ikinci bir önerme ya da yargı türünü ileri sürer. Bu önermeler özdeşlik ilkesi üzerine dayanmazlar çünkü özneleri onda a priori kapsanmayan ve ancak deneyim, gözlem vb. yoluyla ona eklenen yabancı yüklemler ile bağlıdır. Kant'ın Metafiziği kurtarma çabaları sonunda deneyim kökenli ve gene de evrensel olmaları gereken önermeler problemi ile karşı karşıya kalır, çünkü bilgi verebilmek için a priori sentetik yargıların zorunlu olduğu denli evrensel de olması gerekir. Oysa bu David Hume'un bütün bir görgücülüğünün takılıp kaldığı ve böylece onu insana bilgiyi değil ama kuşkuyu salık vermeye götüren noktanın kendisidir.
-Aziz Yardımlı-

Arı Usun Eleştirisi 1781'de çıktı. İkinci ve gözden geçirilmiş yayım 1787'de geldi ve bunu çok geçmeden 1790'da bir üçüncü basım, 1794'de bir dördüncüsü, bir yıl sonra izinsiz bir basım, ve 1799'da beşinci basım izledi. Arkadan gelen çalışmaları şunlardı: Bir Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek GeleYetisinin Eleştirisi [Kritik der Urteilskraft] (1790); Salt Us Sınırları İçerisinde Din [Die Religion innerhalb der Grenzen der blossen Vernunft] (1793); Töre Metafiziği [Die Metaphysik der Sitten] (1797).

1871'de Kritik der reinen Vernunft'u yayımladığıYetisinin Eleştirisi [Kritik der Urteilskraft] (1790); Salt Us Sınırları İçerisinde Din [Die Religion innerhalb der Grenzen der blossen Vernunft] (1793); Töre Metafiziği [Die Metaphysik der Sitten] (1797).

1871'de Kritik der reinen Vernunft'u yayımladığı zaman Kant 57 yaşındaydı. On yıllık bir meditasyonun ürünü olan yapıt daha başından başlayarak ve tüm bu süre boyunca her zaman üç ay içinde yayımlanacağı inancına karşın büyüdükçe büyüdü, tüm felsefi temalar bir Ding an sich soyutlaması karşısında yeniden hizaya çekilip ayarlandı, ve sonuçta bütün bir yapı gotik bir ton içerisinde baştan sona dizgesiz bir kütleye yoğruldu. İlkin Duyarlığın ve Usun Sınırları [Der Grenzen der Sinnlichkeit und der Vernunft] başlığı altında çıkması tasarlanan çalışma Kant'ın birçok ertelemesinden sonra yeni adı ile son dört ay gibi kısa bir süre içinde yayıma hazırlanarak 231 yıl önce basıldı (1781 — bu çeviride ‘A' metni), sonuçta ‘arı' olmayan her tür içerik “arı us” başlığı altına sığdırıldı. Tüm yapıtın en çarpıcı yanı nesnel olduğu varsayılan usun bir düşünürün öznel olduğu çok iyi bilinen kişisel bilinci tarafından yargılanması, e.d. eleştirilmesidir. Eleştirel Felsefenin eleştirel yanı göreli, kişisel, öznel olandan daha çoğunu anlatmaz.

— Aziz Yardımlı