Friedrich Engels – Anti-Dühring

Aslında Engels, "bu ekşi elmayı ısırma"dan önce, çok nazlandı. Ensonu 1869 sonunda, Marx'a yardım edebilmek ve ona Kapital'in yazılması bakımından zorunlu yaşam koşullarını ve dinginliği sağlayabilmek için hayran olunacak bir özveri ile onsekiz yıl boyunca kendini bağlamış bulunduğu Ermen ve Engels firmasındaki "kürek mahkumluğu"ndan kurtulabildi. Gerçi bütün bu dönem boyunca hareketsiz kalmamış, Marx'ın ve Enternasyonalin savaşımlarında geniş bir yer almıştı. Ama kendisini, Marx'ın kendi payına iktisat alanında yaptığı ideolojik çalışmaya ve işçi hareketinin propagandasına tamamen verebilmek için, bu kurtuluşu sabırsızlıkla beklemişti.

Londra'ya 1870'te yerleşmesinden sonra Engels, bilimsel irdelemeler içine dalacak ve sözünü kendisi ettiği o "ses değişimi"ne başlayacaktır. Gerçekten proletaryanın gereksinmesi olan ideolojik cephaneyi tamamlamak, ona yakın amaçları o sıralarda kendisine sınırlı görünen bir savaşım içine atılmaktan daha önemli gibi geliyordu. Bu nedenle onu, Wuppertal'den Reichstag'a sosyalist milletvekili seçtirmek isteyen dostlarının üstelemeli isteklerine karşı direndi. Gerçi Enternasyonalin Genel konseyinde etkin olarak çalışacak, 70 savaşı boyunca Pall-Mall Gazette'te askersel eleştiri makaleleri yazacak,* Bakunin'e karşı savaşım verecektir; ama La Haye kongresinden sonra, Enternasyonalin merkezi Londra'yı bırakınca, kendini tamamen Doğanın Diyalektiği üzerine, bize parçalarından başka bir şey kalmayan ve tamamlamak için hiçbir zaman fırsat bulamayacağı büyük bir yapıtın temelini oluşturacak bilimsel irdelemelere vermeye çalışacaktır.

Ancak Eisenach partisinin daha yeni kurulmuş olması, İmparatorluğun kurulmasından sonra parti siyasetini başarıya ulaştırmak için yönetme durumunda bulunduğu savaşımlar, partinin kendini lasalcılardan iyice ayırma zorunluluğu, Engels'i Volksstaat ile etkin bir biçimde işbirliği etmeye, konut sorunu üzerindeki broşürünü yazmaya ve kendisinden öğüt isteyen militanlar ile çok sıkı bir mektuplaşmada bulunmaya zorladı. Marx ve Engels, parti içi entrikaların tamamen dışında kalarak, partinin evrimini dikkatle izliyorlardı. Birleşme kongresinden önce yönelttikleri eleştirilerle bunu göstermişlerdi. Bununla birlikte, partinin ancak savaşmaya alışarak ve kendi iç güçlüklerini kendi başına çözerek güçleneceğini düşünüyorlardı. Engels bu nedenle, Abraham Ensz'in makalesine başka türlü bir tepkide bulunmadı ve 1876 Şubatında, "Reichstag'da Prusya Rakısı" makalesinde, gene Dühring'e horgörücü bir anıştırmada bulunmakla yetindi.

Bununla birlikte, Almanya'da durum kötüleşiyordu. 1876 başında Liebknecht, Engels'e, Dühring çevresinin zararlı etkisinin yansıdığı bir dizi işçi mektubu gönderiyordu. Mayıs ayında Most, Volksstaat yazı kuruluna, gerçek bir Dühring övgüsü olan bir makale yolladı. Liebknecht, bu makaleyi Engels'e şu notla iletti:

"İlişikte sana, Dühring salgınının, genellikle aklıbaşında olan kişilere de bulaştığını gösterecek bir elyazması var. Onun hesabını görmen mutlaka zorunlu."*