Etiket: Hüseyin Rahmi Gürpınar

Şadan ve Kalender Nuri... İstanbullu iki genç... Hüseyin Rahmi, İstanbul'u ve İstanbul yaşantısını bu iki genç üzerinden anlatıyor. Ama bu gençler "deli"... Maceraları da, konuşmaları da, hareketleri de öyle-, çünkü toplumsal kuralları, genel ahlakı, yozlaşmış sosyal ilişkileri "delicesine" sorguluyorlar. "Sorgulama" derinleştikçe gençlerin hareketli, yadırgatıcı serüveni tuhaf bir cinayetle sonlanıyor.
Hüseyin Rahmi bu romanın tefrikası sırasında "adaba muhalif neşriyat" yaptığı iddiasıyla mahkemeye çıkarılıyor. Devrin gazetelerinde yayımlanan mahkeme ile ilgili haberler de fotoğrafları ve karikatürleriyle beraber bu baskıda yer alıyor. Hüseyin Rahmi'nin savunmasında söyledikleri çarpıcı: "Bugün kirli bir top gibi mahkeme parkelerine fırlatılmak istenilen bu isim, bu ana kadar memleketin hiçbir mülevves meselesine karışmamıştır. Ve hemen kırk yıldır kafasına doldurduğu felsefeyi etrafına saçan bir mürebbi, birden bire adaba mugayir bir tavır alarak halka edepsizlik telkinine nasıl kalkışır!"

İç içe iki romandan oluşan Billur Kalp cumhuriyetin ilanını takip eden dönemde, İstanbul'da geçiyor. Uzun ve sarsıntılı yıllar, Türkiye toplumunu altüst etmiş; toplumsal ilişkiler yeniden ve başka şekillerde kurulmaya başlamıştır. Erkek nüfusu azalmış ve kadınlar sosyal hayata, bu defa çalışan/işçi konumuyla dahil olmuştur.

Kadınların çalışma hayatına girmeleri, erkeklerin kadınları "tuzağa düşürme" girişimlerinin hızlanmasına neden olmuştur. Billur Kalp in ilk bölümü, çalışmak zorunda kalan, ancak "kötü erkekler"in tuzağına düşen Mürvet'in intiharıyla sonlanır.

İkinci bölümde ise bu kez karşımıza Sema çıkar. Sema da ekonomik nedenlerle evde yaptığı el işlerini satmaya çalışır, ilk bölümde gördüğümüz kötü erkekler, Sema'ya da tuzak kurar. Ancak Sema, bu tuzağa düşmediği gibi aksine evinde işletme açmaya, anasız-babasız kız çocuklarını çalıştırmaya kadar varan bir gayret gösterir. Kadının çalışma hayatında başarılı olabileceğini, erkek egemen dünyada gedikler açabileceğini ispat eden Sema, bu yanıyla "feminist" kabul edilebilecek bir roman karakteridir.

Hüseyin Rahmi'nin büyük bir İstanbul gözlemcisi ve yazarı olduğunu bir kez daha gösteren bu roman, İstanbul'un gündelik hayatına dair pek çok "sosyolojik" malzeme de içeriyor.

Türkiye'nin, "batılılaşırken" Avrupa kültüründen ne kadar besleneceği ve Avrupai tarzın gündelik hayata uyarlanmasında sınırın nerede çizilmesi gerektiği, yıllardır tartışılan bir konu. Sanat, ahlak, aile, ticaret gibi konulara getirilen yeni yorumların toplumun tüm kesimlerince aynı şekilde anlaşılması beklenemezdi şüphesiz. Bu nedenle sanatı ahlaksızlıktan, ticareti sadece fırsatçılıktan ibaret sayanlar da oldu. Türk edebiyatının gözüpek yazarı Hüseyin Rahmi Gürpınar, "dürüstlük" kavramını merkeze alıyor. Utanmaz Adam'da., onlarca yıl süren savaşların ardından kendini toparlamaya çalışan Türkiye'de, gayrimeşru yollardan bir hayata tutunma mücadelesi anlatılıyor. "Ahmakları kandırmak, akla karşı işlenmiş bir suçun intikamını almaktır," prensibiyle hareket eden bir üçkâğıt çetesi, vur¬gunculuğun, dolandırıcılığın, ahlaksızlığın her çeşidine başvurup yine de vicdanlarını rahat tutabilmektedirler. Peki, iflah olmaz dolandırıcı Avnussalah'ın tüm bu "utanmazlıklarını" gönül rahatlığıyla kabulleniyor, kabulleniyor olması, başka bir ifadeyle dolandırıcılığa dair yüksek bir felsefe kurmuş olması, onu toplumdaki gizli ahlaksızlardan daha erdemli biri yapar mı.'