Etiket: Doğan Özlem

Tarihi anlamak ve kullanmak için, vazgeçilmez...

"İnsan 'hatırlıyorum' der ve hemen unutan, bir geçmişi olmayan, her an gerçekten ölen hayvana gıpta eder." Friedrich Nietzsche

Tarih, unut(a)mayan bir hayvanın geçmişi. İnsanın dışına çıkamadığı bir gerçeklik. Şimdinin olaylarını tartışırken de, gelecek hakkında öngörülerde bulunurken de dönüp bakma gereği duyduğumuz birikim. Ne ki, bir yandan tarihi yaparken bir yandan da tarihe bakmak çelişkili de bir durum gibi görünüyor. Öyleyse tarihsel birikimin her zaman olumlu bir etkiye sahip olduğu söylenebilir mi? Onun bir yük olarak görüldüğü anlar yok mudur? Üstelik halihazırda tanıklık ettiğimiz olaylardan da söz etmezken, tarihe tarafsız bir gözle bakmak ne kadar mümkün? Tarih tekerrürden mi ibaret, yoksa nihai bir olumlu duruma doğru ilerliyor muyuz?

Bütün bu sorular tarihin anlamı üstüne kapsamlı bir düşünmeyi gerektiriyor. Doğan Özlem'in Tarih Felsefesi, Nietzsche'nin de dediği gibi, geçmişin mezar kazıcıları olarak kalmayıp onu yaratıcı yönde nasıl kullanabileceğimizin ipuçlarını veren bir kitap.

"Her ahlakta bir etik, her etikte bir ahlak içerilmiştir."

İnsan, toplumsallığı gereği tek başına ele alınamayacak bir varlık. Bu bakımdan, doğduğu andan itibaren belli bir dille, dünya görüşüyle, estetik beğeniyle, inanç sistemiyle çevrelenmiş durumda. İnsanı bulunduğu toplumda kodlayan şeylerin belki de toplamı ahlak. Nasıl oturup kalkmak gerektiğinden tutun da saygıdan ne anlamamız gerektiğine, müzik beğenimize, damak tadımıza, ekonomimize kadar her şey, ahlak denen bu dizge aracılığıyla belirleniyor.

Buna karşılık, insan kültür tarafından var edildiği gibi, kültürü de var eden bir varlık. O halde, bu iç içeliğe rağmen ahlakı aşan evrensel ilkelere bağlı bir etikten söz edilebilir mi? Ahlak söz konusu olduğunda yerelliğe mahkûm kalmaktan kurtulmak mümkün mü? Bu yöndeki her çaba, yine buna girişenin kültürel kodlarıyla sınırlı kalmayacak mıdır?

Doğan Özlem'in Etik - Ahlak Felsefesi adlı kitabı bu bağlamdaki soruları, tarihsel bir perspektiften ele alıp her zamanki gibi eleştirel bir dille tartışmaya çağırıyor.