Attila Tokatlı – Çağdaş Diyalektiğin Kaynağı Hegel

Benim diyalektik metodum, Hegel'in metodundan sadece temeli bakımından ayrılmaz; onun metodunun tam karşıtıdır, çünkü ben maddeciyim, Hegel ise idealist. Hegel'in diyalektiği, her türlü diyalektiğin temel formudur, ama o mistik hâlinden sıyrılıp kurtarılmak koşuluyla, işte benim metodumu onunkinden ayırt eden de budur... Hegel'de diyalektik, baş aşağı yürür; bu diyalektiğe akla uygun görünüşünü kazandırmak için, onu tutup ayakları üzerine oturtmak yeterlidir. -Marx Hegel ve Marx'in yapıtını sürdürmek, insan düşüncesinin, tarihinin, bilimin ve tekniklerin diyalektik açıdan işlenmesi olmalıdır. -Lenin "Beni bilen, bundan tanır." Hegel, bu sözleri, Wilhelm Hensel'in yaptığı sert görünümlü, alaycı bakışlı portresinin altına yazmıştı. Hegel'i tanımak ne demektir? Kuşkusuz, yaşamı konusunda hiçbir şey bilmesek de, yayımlanmış yapıtlarında, onun sınırsız doğurganlık taşıyan düşüncesinin özünü kavrayabiliriz. Hegel, daha sonraki kuşaklar üzerinde, bu yapıtlar aracılığıyla çok geniş, çeşitli ve kesin bir etki yapmıştır. Ama filozofun gerçek kişiliğini ortaya çıkarmada da yarar vardır. Hegel'i bilmek, söylediğini daha iyi anlamamıza yarar kuşkusuz. Aynı bilgi, bazı sözlerine daha fazla önem vermemize, yankılarını artırmamıza ya da azaltmamıza, geleneksel yorumları çeşitlendirmemize yol açabilir. Hegelciliğin çok önemli bir uğrağını oluşturan fikir tarihini kavramamız bakımından da önem taşır bu. Ayrıca, böylesine zengin bir düşünceyi içinden türediği somut koşullara bağlayan ilintileri de incelemeden geçmemek gerekir.